Dr n. med. Marek Chmielewski, Prof. Artur Mamcarz
Nadciśnienie tętnicze to jedna z najczęściej rozpoznawanych chorób kardiologicznych. Pomimo powszechnego dostępu do prostej diagnostyki (ciśnieniomierze do pomiarów domowych) oraz szerokiej dostępności skutecznych leków, wiele osób wciąż choruje na ciężkie powikłania związane ze zbyt wysokimi wartościami ciśnienia tętniczego.
Z definicji jako krytyczny, uważa się wzrost ciśnienia tętniczego równy lub przekraczający wartości 180 mmHg dla ciśnienia skurczowego (tzw. „górna” wartość ciśnienia) i/lub 120 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego („dolna” wartość ciśnienia). Tak duży wzrost ciśnienia może być traktowany jako:
- stan pilny (bez cech bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta)
lub jako - stan nagły, któremu towarzyszą ostre powikłania i stan bezpośredniego zagrożenia życia (zawał serca, udar mózgowy, silna duszność i obrzęk płuc, rozwarstwienie aorty).
Stany pilne w nadciśnieniu tętniczym
Stan pilny w nadciśnieniu tętniczym to sytuacja, kiedy wartości ciśnienia tętniczego wzrastają do wartości 180 i/lub 120 mmHg, ale nie towarzyszą im stany bezpośredniego zagrożenia życia. W przypadku tak znacznego wzrostu ciśnienia zwykle pojawiają się objawy takie jak:
- ból głowy,
- szum w uszach,
- złe samopoczucie,
- nieokreślony niepokój,
- czasami krwawienie z nosa.
Najczęstszą przyczyną wystąpienia znacznego wzrostu wartości ciśnienia tętniczego jest odstawienie leków obniżających ciśnienie krwi, pomyłka w dawkowaniu leków lub silny stres emocjonalny.
W większości stanów pilnych nie ma potrzeby hospitalizacji. Pacjent po konsultacji lekarskiej, często związanej z wezwaniem Pogotowia Ratunkowego i kilkugodzinnym pobytem w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR), po zastosowaniu leków doraźnie obniżających ciśnienie (np. kaptopril, leki moczopędne, azotany) oraz modyfikacji przewlekłego leczenia może zostać bezpiecznie odesłany do domu. W ciągu kilku dni konieczna jest kontrola lekarska i ocena skuteczności podjętych działań leczniczych.
Stany nagłe w nadciśnieniu tętniczym
Stany nagłe związane z nadciśnieniem tętniczym to sytuacje, w których krytycznemu wzrostowi ciśnienia powyżej 180/120 mmHg towarzyszą powikłania stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta.
Tymi powikłaniami są najczęściej:
- obrzęk płuc,
- zawał mięśnia sercowego,
- udar mózgowy,
- tętniak rozwarstwiający aorty lub
- krwawienie zagrażające życiu.
W każdej z opisanych sytuacji, konieczne jest natychmiastowe przyjęcie pacjenta do szpitala, na oddział o profilu danej specjalności, z zakresu której występują powikłania.
Jakie są typowe objawy powikłań nadciśnienia tętniczego, które zagrażają życiu?
Obrzęk płuc:
Silna duszność uniemożliwiająca położenie się płasko, niepokój, przyśpieszona > 100/min. czynność serca, sinica, rzężenia na płucami, odksztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią.
Ostry zespół wieńcowy / zawał mięśnia sercowego:
Silny ból w klatce piersiowej, zamostkowy, tępy, rozrywający, z promieniowaniem do ramion, łokci nadgarstków, żuchwy. Trwa > 20 min., nie ustępuje, towarzyszy mu obawa o życie.
Tętniak rozwarstwiający aorty:
Silne bóle w klatce piersiowej lub bóle brzucha, w przypadku tętniaka aorty piersiowej typowo promieniowanie do okolicy międzyłopatkowej.
Udar mózgowy:
Bóle głowy, zaburzenia mowy, niedowłady, utrata przytomności
Podsumowanie
- Najczęstszą przyczyną krytycznego wzrostu ciśnienia tętniczego jest pominięcie dawki lub odstawienie przewlekle stosowanych leków obniżających ciśnienie.
- W przypadku wystąpienia stanu nagłego, związanego z krytycznym wzrostem ciśnienia i powikłaniami zagrażającymi życiu, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną (Pogotowie Ratunkowe) i leczyć pacjenta w warunkach szpitalnych.
- Jeśli wzrost ciśnienia tętniczego przebiega bez objawów bezpośredniego zagrożenia życia, pacjent w porozumieniu z lekarzem, oprócz stałej dawki leków przyjmuje zwykle dodatkową dawkę leków krótko działających. Po przyjęciu leków, przed kolejnym pomiarem ciśnienia, trzeba odczekać 15-30 minut. Jeśli takie postępowanie nie daje w czasie 1-2 godzin spadku ciśnienia lub pojawiają się objawy zagrożenia życia, wówczas należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną.
