Dr n. med. Maciej Janiszewski, Prof. dr hab. med. Artur Mamcarz
Ostanie miesiące, ze względu na pandemię koronawirusa (SARS-CoV-2) są szczególnie trudne dla osób ze schorzeniami przewlekłymi. Z jednej strony powszechnie dostępne są informacje, że tzw. schorzenia współistniejące zwiększają ryzyko cięższego przebiegu infekcji wirusowej, z drugiej, ze względu na ograniczenia epidemiologiczne utrudniony jest dostęp do niektórych porad lekarskich.
Spośród licznych chorób przewlekłych, jedną z najczęściej występujących, jest nadciśnienie tętnicze – aktualne dane wskazują, że w Polsce podwyższone wartości ciśnienia tętniczego występują u ponad 10 milionów osób. Świadomość pacjentów w zakresie konieczności kontroli i systematycznego leczenia nadciśnienia tętniczego stopniowo wzrasta. Coraz więcej osób zna swoje ciśnienie tętnicze, a w przypadku potwierdzonego przez lekarza nadciśnienia systematycznie stosuje leki i współuczestniczy w procesie terapeutycznym (prozdrowotna zmiana stylu życia, samodzielna, domowa kontrola ciśnienia przy zastosowaniu automatycznych aparatów pomiarowych). Znaczenie zaangażowania pacjenta w terapię nabiera szczególnego znaczenia w czasach epidemii – niestety w ostatnich miesiącach pojawia się wiele niesprawdzonych bądź wręcz fałszywych informacji na temat leczenia nadciśnienia tętniczego, co dodatkowo zwiększa niepokój i dezorientację pacjentów. Aby rozwiać najczęstsze wątpliwości, chcielibyśmy przedstawić kilka kluczowych zaleceń dla chorych z nadciśnieniem tętniczym:
1. Nadciśnienie tętnicze jest chorobą przewlekłą, którą jednak dzięki współczesnej farmakoterapii można skutecznie kontrolować i zapobiegać jej powikłaniom. Ocenia się, że obecnie dostępne leki pozawalają unormować ciśnienie tętnicze u ponad 90% chorych. Jednak warunkiem sukcesu jest systematyczność w leczeniu. Przerwanie farmakoterapii i wiążący się z tym gwałtowny wzrost ciśnienia może doprowadzić do stanów bezpośredniego zagrożenia życia takich jak udar mózgu, ostra niewydolność serca czy pęknięcie aorty. Warto również zaznaczyć, że nawet w przypadku, gdy nie dojdzie do wymienionych nagłych i często tragicznych powikłań, utrzymywanie się podwyższonych wartości ciśnienia po pewnym czasie doprowadza do nieodwracalnych powikłań narządowych takich jak uszkodzenie serca, nerek, układu nerwowego czy wzroku. Dlatego też nigdy nie powinno się rezygnować z leczenia lub zmieniać go bez konsultacji z lekarzem. W przypadku pojawienia się wątpliwości co do stosowanych leków lub podejrzewania u siebie działań niepożądanych stosowanych preparatów, należy w pierwszej kolejności skontaktować się ze swoim lekarzem prowadzącym – w części przypadków wystarczająca może być teleporada, w czasie której, na podstawie rozmowy z chorym, lekarz oceni czy zmiana terapii jest konieczna i ewentualnie wystawi odpowiednie e-recepty.
2. Jak wspominano powyżej, kluczem w zakresie skuteczności i bezpieczeństwa leczenia jest systematyczne stosowanie leków. Współczesna medycyna dysponuje szerokim panelem skutecznych i bezpiecznych leków hipotensyjnych. Jednak wszystkie te leki są dostępne wyłącznie na receptę. Należy podkreślić, że żadne leki lub suplementy diety sprzedawane bez recepty nie mogą zastąpić sprawdzonych leków hipotensyjnych. Dlatego z praktycznego punktu widzenia, chory z nadciśnieniem tętniczym, powinien zawsze posiadać minimum kilkudniowy zapas swoich przewlekle stosowanych preparatów. W obecnych czasach, gdy dostęp do lekarzy lub aptek może być utrudniony z powodów epidemiologicznych, ta „żelazna rezerwa” nabiera szczególnego znaczenia.
3. Specjaliści zajmujący się leczeniem nadciśnienia tętniczego, już od kilku lat zwracają uwagę na ważny aspekt leczenia jakim jest regularna samodzielna kontrola ciśnienia w warunkach domowych. Obecnie dostępnych jest w sprzedaży coraz więcej certyfikowanych automatycznych aparatów do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Wybierając aparat dla siebie warto zrobić to w aptece lub profesjonalnym sklepie medycznym, w którym personel doradzi jaki model aparatu i jaki mankiet naramienny należy wybrać. Należy podkreślić, że stosowanie niewłaściwego aparatu, lub nieodpowiedniego dla siebie mankietu pomiarowego może spowodować uzyskiwanie fałszywych wyników.
W czasach epidemii, samodzielna kontrola ciśnienia nabiera szczególnego znaczenia. Na podstawie pomiarów domowych, lekarz nawet bez wizyty w poradni może ocenić czy stosowany zestaw leków jest skuteczny i ewentualnie wdrożyć odpowiednie modyfikacje. W pewnych sytuacjach lekarz może też uznać, że bezwzględnie konieczna jest zbadanie bezpośrednie chorego.
4. Na początku epidemii koronawirusa pojawiły się doniesienia, że niektóre leki obniżające ciśnienie mogą zwiększać ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji. Dotyczyło to popularnych i skutecznych leków hipotensyjnaych – inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE-I – np. ramipril, perindopril, lisinopril i inne) oraz sartanów (ARB np. walsartan, telmisartan, kandesartan i inne). Te doniesienia szybko zostały zdementowane, jednak spowodowały niepokój u chorych stosujących przewlekle wymienione preparaty. Obecnie z perspektywy ponad pół roku walki z epidemią COVID-19 można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że inhibitory konwertazy i sartany nie tylko nie pogarszają przebiegu choroby wirusowej, ale wręcz przeciwnie – ich gwałtowne odstawienie może spowodować szereg niebezpiecznych powikłań. Wyraz tym zaleceniom dają wytyczne wszystkich najważniejszych światowych towarzystw naukowych, których eksperci jednoznacznie zalecają dalsze regularne stosowanie inhibitorów konwertazy i sartanów zarówno w leczeniu nadciśnienia tętniczego, jak i w innych schorzeniach w których są one wykorzystywane (niewydolność serca, stan po zawale serca i inne sytuacje).
5. Obawy przed narażeniem na zarażenie się koronawirusem powodują w ostatnich miesiącach, że część pacjentów unika bezpośredniego kontaktu z pracownikami ochrony zdrowia. Choć do pewnego stopnia jest to zjawisko zrozumiałe, to należy podkreślić, że w przypadku wystąpienia niepokojących objawów nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy. W przypadku chorych z nadciśnieniem tętniczym objawami alarmowymi są:
- wystąpienie nagłego osłabienia lub niedowładu kończyn, lub pojawienie się asymetrii w obrębie twarzy
- zaburzenia w mówieniu
- bardzo silny ból głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia równowagi
- gwałtowna duszność i problemy z oddychaniem
- ból w okolicy klatki piersiowej
- zaburzenia świadomości
Wszystkie te sytuacje mogą być objawem rozwijających się ostrych powikłań nadciśnienia i wymagają natychmiastowej oceny medycznej, a w większości przypadków przewiezienia chorego do szpitala. Odmowa przez pacjenta transportu do szpitala, jeśli takie postępowanie jest zalecane przez lekarza lub ratownika medycznego, może okazać się tragiczne w skutkach, a ryzyko śmierci znacznie wyższe niż potencjalny kontakt z chorobą wirusową.
