Zawał serca
Zawał serca, popularnie nazywanym atakiem serca, oznacza nieodwracalne uszkodzenie komórek mięśnia sercowego (martwicę), która jest efektem przedłużającego się niedokrwienia. Niestety, zawał serca codziennie dokonuje się u bardzo dużej grupy Polaków, z szacowaną roczną liczbą zawałów na ponad 100 000. Zawał serca jest najcięższą postacią przewlekłego zespołu wieńcowego jako stan nagły wymaga pilnej interwencji. Najczęstszą przyczyną jest pęknięcie blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej i wytworzenie czopu skrzepliny z płytek krwi, co skutkuje tym, że krew nie może dotrzeć do określonego obszaru mięśnia sercowego. Inną znacznie rzadszą przyczyną martwicy komórek sercowych jest stopniowe powiększanie się blaszek miażdżycowych aż do całkowitego zamknięcia światła naczynia. Inne, rzadsze przyczyny obejmują niedokrwistość lub napady arytmii, jak również zabiegi kardiologiczne i kardiochirurgiczne, w przypadku których zawał serca może wystąpić jako powikłanie procedury operacyjnej.
Rycina 1. Pęknięcie blaszki miażdżycowej z wytworzeniem czopu płytkowego i zahamowaniem przepływu krwi w tętnicy wieńcowej.
Rycina 2. Stopniowe powiększanie się blaszek miażdżycowych powodujące upośledzony przepływ krwi w tętnicy wieńcowej.
Jak może objawiać się zawał serca?
Zakres objawów towarzyszących zawałowi serca jest niezwykle szeroki, ale w zdecydowanej większości objawy obejmują silny ból za mostkiem promieniujący do żuchwy, barku lub dłoni, z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, duszność, obfite zimne poty, a nawet mniej specyficzne i rzadsze objawy jak ból pleców czy omdlenie. Ból o charakterze rozlanego ucisku w klatce piersiowej trwa zwykle ponad 20 minut, nie zmienia się po odpoczynku lub przyjęciu nitrogliceryny inaczej niż w zaostrzeniu przewlekłego zespołu wieńcowego. Odmienny, bezobjawowy przebieg tego groźnego dla życia stanu może wystąpić u osób chorujących na cukrzycę, u których ze względu na uszkodzenie nerwów ból jest słabiej lub w ogóle nieodczuwany.
Co zrobić w razie podejrzenia zawału serca?
Zawał serca jest bezpośrednim zagrożeniem życia, a stopień zagrożenia powiązany jest z rozmiarem niedokrwionego obszaru serca jest niemożliwy do oceny w warunkach domowych. Podejrzenie wystąpienia zawału powinno natychmiast skłonić do wezwania karetki pogotowia i pilnego transportu do szpitala, ponieważ im szybciej zostanie przywrócone krążenie w tętnicy wieńcowej tym większa szansa na uniknięcie groźnych powikłań i skuteczne leczenie. Transport własnym samochodem lub komunikacją miejską jest niedozwolony! Ponieważ mogą wystąpić groźne, wczesne powikłania zawału z nagłym zatrzymaniem krążenia i zgonem włącznie. Karetka pogotowia to najbezpieczniejszy i najszybszy sposób na dotarcie do szpitala, a czas jest niezmiernie istotny w tym przypadku. Popularne powiedzenie: „czas to serce” odzwierciedla istotność szybkiego działania i nie pozostawia wątpliwości, że opóźnienie jest bardzo niebezpieczne.
Po transporcie do szpitala chory zostaje zwykle poddany badaniu, które obrazuje stan tętnic wieńcowych – koronarografii. Największą wartością tej metody jest możliwość pilnego udrożnienia tętnicy z implantacją stentu zapobiegającemu ponownemu zwężeniu naczynia – angioplastyką. Szybkie działanie jest niezwykle ważne, ponieważ już po 3 do 6 godzin niedokrwienia obumiera cały obszar zaopatrywany w krew przez niedrożną tętnicę wieńcową. Dzięki dobrze rozwiniętej sieci pracowni hemodynamicznych (miejsce wykonywania koronarografii i angioplastyki) w Polsce opieka okołozawałowa stoi na wysokim, europejskim poziomie. Po zabiegu pacjenta czeka przyjmowanie leków, zwykle dożywotnio, a także wskazana jest rehabilitacja kardiologiczna, która ma na celu przywrócenie pacjenta do aktywności rodzinnej i zawodowej.
Jakie są powikłania zawału serca?
Wielokrotnie podkreślane, że szybkie działanie jest tak ważne, ponieważ pozwala zapobiec lub ograniczyć występowanie groźnych powikłań zawału serca. Okołozawałowe powikłania obejmują zaburzenia rytmu serca z nagłym zatrzymaniem krążenia włącznie, ostrą niewydolność serca, uszkodzenie mechaniczne ścian serca lub zastawek, a także udar mózgu. W późniejszym okresie przewlekły zespół wieńcowy, a w tym także przebyty zawał serca, jest jedną z głównych przyczyn niewydolności serca – groźnej choroby z bardzo poważnym rokowaniem, która jest w Polsce diagnozowana coraz częściej.
